27 Nisan çarşamba günü Bursa’da Ulu Cami yakınında meydana gelen saldırı, saldırıya maruz kalanlar, tanıklık edenler, saldırı esnasında olay yerinde yakınları bulunanlar ve yardım edenler için travmatik olay niteliği taşımaktadır.
Travma, duygusal bir şok yaratan, günlük zorlu yaşantıların dışında ve kişinin o andaki fiziksel ve psikolojik bütünlüğüne tehdit oluşturan yaşantıları kapsar.
Böylesine ani ve beklenmedik bir travmatik yaşam olayı sonrasında aşağıdaki psikolojik tepkilerin bazılarını yaşıyor olabilirsiniz. Bu tepkiler yaşanılan “olağanüstü bir duruma” verilen olağan tepkilerdir. Saldırıya doğrudan ya da dolaylı maruz kalmış kişilerin birçoğu aşağıda ifade edilen şikâyetleri belirli bir süre için yaşayabilir ve bu olağan bir süreçtir. Çoğu zaman şikayetlerin zamanla azaldığı gözlenir.
Travmatik Olay Sonrası Yaşanabilecek Ortak Psikolojik Belirtiler:
· Şok ve inkar
· Olay hiç olmamış gibi davranma
· Aşırı enerji, uyanıklık hali ya da bitkinlik ve enerjisizlik
· Korku/ Kaygı: Kaygı, tehlikeli bir duruma gösterilen ortak ve doğal bir tepkidir. Birçok kişi için bu tepki, saldırının sona ermesinden sonra uzun bir süre devam eder. Bu da sizin dünya ve güvenlikle ilgili düşüncelerinizin değişmesiyle olur. Olayı hatırladığınızda kaygı hissedebilirsiniz. Bazen kaygı bir anda ortaya çıkabilir. Kaygıya sebep olan tetikleyici, ortam, zaman, koku, ses veya saldırıyı hatırlatan herhangi bir durum olabilir. Kaygı hissettiğiniz zamanlara daha çok dikkatinizi vermeye başladığınızda, kaygınızı neyin tetiklediğini keşfedebilirsiniz. Bu yolla, hiç yoktan, bir anda başlamış olduğunu düşündüğünüz kaygının gerçekte size saldırıyı hatırlatan şeyler tarafından tetiklendiğini görmüş olursunuz.
· Olay anını yeniden yaşamak: Bu tür bir olaya maruz kalan insanlar travmayı/ yaşadıkları olayı çeşitli şekillerde tekrar ve tekrar yaşayabilirler (görüntülerin gözlerinin önüne gelmesi, seslerin kulaklarda yankılanması, olayla ilgili düşüncelerin sık sık zihne gelmesi). Bazen bu görüntüler o kadar canlı olur ki kişi kendisini tekrar o ortamın içinde aynı şeyleri tekrar yaşıyormuş gibi hisseder, bu hatırlamaktan daha öte bir şeydir. Bu tecrübeler aniden, pat diye yaşanır. Hiçbir sebep yokken ortaya çıkmış gibi gözükürler. Böyle olduğu zamanda düşünceleriniz ve duygularınız üzerinde kontrolünüzün olmadığını düşünebilir ve kaygılanabilirsiniz. Bazen de dış olaylar bu yaşantıları tetikleyebilir. Bu belirtiler yaşanır çünkü travmatik bir tecrübe oldukça şok edicidir ve günlük olaylardan o kadar farklıdır ki dünyayla ilgili bildiğiniz şeylere uymaz. Dolayısıyla zihniniz ne olduğunu anlamak, anıları daha iyi hazmetmek ve bir yere yerleştirmek için bu tecrübeyi geri çağırmaya devam eder.
· Olayı sık sık kabuslarda görme: Kabuslarınızda olayı sık sık görebilirsiniz. Konsantrasyon güçlükleri Okumakta, bir konuşmayı takip etmekte veya birisinin size söylediği bir şeyi hatırlamakta zorluk çekiyor olabilirsiniz. Konsantre olamamak, hatırlayamamak ve çevrenizde olup bitenlere dikkatinizi verememek rahatsız edici ve üzücü olabilir. Bu tecrübe aklınızın kontrolünün sizde olmadığı ya da aklınızı kaçırdığınız hissine de sebep olabilir. Bu tepkilerin geçici olduğunu unutmamak gerekir. Konsantre olmaktaki zorluklar, yaşadığınız olayla ilgili uzun süren üzüntü, kaygı veren duygu ve anılardan kaynaklanıyor olabilir. Siz olup biteni anlamaya ve sindirmeye çabalarken, zihiniz tekrar tekrar olayın üzerinden geçer, yaşanılan tecrübeleri geri çağırır, çiğner ve sindirmeye çalışır.
· Bu tür yaşantılardan sonra kişilerde ani irkilme tepkileri, sürekli tetikte olma hali, öfke patlamaları, uyku problemleri, bedensel bir takım belirtiler (nefes darlığı, terleme, kalp çarpıntısı, baş ağrısı vb) görülebilir.
· Travma yaşamış insanlar genellikle dünyayı tehlikelerle dolu bir yer olarak algılamaya başlarlar ve bu nedenle vücutları sürekli tetikte ve bir saldırıya hemen tepki verebilme durumunda olur.
· Kaçınma: Size yaşadığınız olayı anımsatan insanlardan, yerlerden veya başka şeylerden fiziksel, duygusal ve düşünce olarak kaçındığınızı görebilirsiniz. Yaşadığınız olayın bir sonucu olarak bazı yerlere gitmekte ya da bazı şeyleri yapmakta zorluk çekebilirsiniz. Travmatik olayı hatırlatabilecek her şeyden uzak durmaya çalışarak olup biteni unutmaya çabalayabilir; olayla ilgili medyadaki görüntü ve yorumlardan uzak durmaya çalışabilirsiniz.
· Bazen travma ile ilgili anılardan ve duygulardan kaçınma isteğiniz o kadar şiddetli olabilir ki, travma sırasında olan önemli şeyleri unutmuş olabilirsiniz.
· Zaman zaman kendinizi duygusal olarak ‘bomboş’ hissedebilirsiniz (duygularını hissedememe) ya da çevrenizdeki insanlardan uzaklaşmış gibi hissedebilirsiniz. Bir zamanlar size zevk veren şeyler artık zevk vermiyor olabilir.
· Bu yaşantıdan sonra kendinizi umutsuz, çaresiz hissedebilirsiniz. Hayatınızın yaşanmaya değer olmadığına veya ölseniz daha iyi olacağına dair duygu ve düşünceleriniz olabilir. Kişiler bu tür yaşantılardan sonra suçluluk ve utanç duygularını da (örneğin yaşamda kalmış olmaya dair suçluluk ve utanç duyguları) hissedebilirler. Yaptıkları ya da yapmadıkları şeylerden ötürü kendilerini suçlayabilirler. Yine en sık gözlemlenen duygulardan biri yoğun öfke duygularıdır. Öfke genellikle böylesine korkunç bir tecrübeye maruz kalmanın getirdiği yoğun bir adaletsizlik/eşitsizlik hissiyle ilişkilidir.
Unutmayın ki, travma sonrasında yaşabilecek bu tepkiler normaldir ve rahatsız edici belirtilerin zamanla azaldığı gözlenmektedir.
Bilgi Almak İçin:
Türk Psikologlar Derneği Bursa Şubesi Mail Adresi: bursa@psikolog.org.tr